«Алтынемел» МҰТП-нің ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімінің қызметкерлері 4 бірліктен тұрады, оның ішінде 2 бірлік жартылай бөлінеді: бөлім бастығы - 1 бірлік, аға ғылыми қызметкер (эколог) - 1 бірлік, аға ғылыми қызметкер ( териолог) – 0,5 күн, аға ғылыми қызметкер (арахнолог) - 0,5 күн, кіші ғылыми қызметкер (орнитолог) - 0,5 күн, кіші ғылыми қызметкер (ботаник) - 0,5 күн, барлығы 6 адам жұмыс істейді. Оның ішінде    1 биология ғылымдарының кандидаты, барлығы жоғары экологиялық және биологиялық білімі бар мамандар.

          Ұлттық парктегі ғылыми қызмет МҰТП-ң ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді мақсаттары мен міндеттерін орындауға бағытталған, өндірістік сипатқа ие, МҰТП басқа бөлімдерінің қызметімен тікелей байланысты. Осы мақсатта барлық жүргізіліп жатқан ғылыми тақырыптар ғылым мен практиканың байланысын қамтамасыз ететін МҰТП-ң жоспары және басқаруы жүзеге асырылатын ғылыми және практикалық ұсыныстарды дайындаумен қатар жүреді.      МҰТП-ның ғылыми-зерттеу жұмысы 2016 жылдың 22 қарашасындағы    № 264 ОШЖД комитетінің бұйрығымен бекітілген «Алтынемел» МҰТП ҒЗЖ-ның 2017-2021 жылдарға арналған ұзақ мерзімді тақырыптық жоспарына сәйкес жүзеге асырылады және МҰТП  үшін келесі басым тақырыптар мен бөлімдерді қамтиды:

 

Тақырып: «Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркіндегі аумақтық кешендеріндегі құбылыстар мен процестерді байқау және оларды «Табиғат жылнамасы» бағдарламасы бойынша зерттеу»

Тақырып:  «Алтынемел» МҰТП-ң «Табиғат жылнамасы»

Орындау мерзімі – 2017-2021 жж.

Жауапты орындаушылар  -  МҰТП-ң ғылыми, ақпараттық және мониторинг бөлім басшысы Хабибрахманов Р., а.ғ.қ. Оразымбетова А., а.ғ.қ.Ташибаев Е, к.ғ.қ. Абаев А., к.ғ.қ. Султанова Б.       

         Жұмыстың мазмұны: бақылаулар жүргізу, абиотикалық және биотикалық орта туралы ақпарат жинау, ақпаратты жинақтау және талдау, ТАК, флора мен фауна жағдайын, табиғи және антропогендік факторлардың әсерін бағалау.        Нәтижелері: мемлекеттік инспекторлар бақылау жүргізетін 8 ауа температурасын өлшеуге, жауын-шашын туралы ақпарат жинау үшін 9, су деңгейі мен оның температурасын өлшеу үшін 5, 8 жел режимін бақылау үшін, 7 қар өлшеу үшін нүктелер белгіленген. Ағаш пен бұталарға және шөптер мен оның өнімділігін бақылайтын   12 ботаникалық алаңдар бар. Құстар фенологиясын 12 инспектор, сүтқоректілер - 16 инспектор, қосмекенділер - 5 инспектор, бауырымен жорғалаушылар - 6 инспекторлар бақылайды. Инспекторлар кестелерді толтырады және белгіленген мерзімге сәйкес ғылыми бөлімге ұсынады. Сонымен қатар, барлық мемлекеттік инспекторлар Табиғат жылнамасы бойынша бақылау жүргізу жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес табиғатта бақылау күнделігін жүргізеді және ай сайын ғылым бөліміне ұсынады.        МҰТП-ң ғылыми бөлімі бақылау күнделіктері мен инспекторлардың кестелерін жинайды, өңдейді және талдайды, толтырылу мерзімдері мен сапасын тексереді, ай сайынғы тексерулер туралы есептер жасайды және бас директордың ғылым және туризм жөніндегі орынбасарына ұсынады.

Мемлекеттік инспекторлармен Табиғат жылнамасы бойынша материал жинау бойынша жұмыс жүргізілуде – бақылау күнделіктерінің сапасы тексеріледі, күнделіктер  мен кестелерді толтыру бойынша кеңестер беріледі, жаңадан  жұмысқа кірген мемлекеттік инспекторларға түсіндіріп,көрсету жұмыстары жүргізіледі, ауа-райы туралы мәліметтерді жинауға арналған жабдықтардың жағдайы тексеріліп, жаңартылып тұрады. Мемлекеттік инспекторлар үшін оқу-танымдылық  семинарлары өткізіледі.

      Зерттеу тақырыбының бөлігі ретінде МҰТП-ң аумағына антропогендік факторлардың әсерін бағалау мақсатында далалық зерттеу жұмыстары  жүргізіледі. Сонымен қатар, ғылыми қызметкерлер  Табиғат жылнамаларының бекітілген бөлімдері бойынша материалдар жинайды. Жабайы аң-құстардың санын анықтау ғылыми бөлім, күзет бөлімі және МҰТП-ң мемлекеттік инспекторларымен бірлесіп жүргізіледі.

            Жыл сайын жиналған материал негізінде «Алтынемел» МҰТП-ң табиғат жылнамасы кітабы жылына 1 рет және 5 жылда бір рет бес кітабы дайындалып, ғылыми-техникалық кеңес отырысында мақұлданғаннан кейін Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне жіберіледі. Кітаптарда МҰТП-ң экожүйесінің компоненттерін сақтау және қалпына келтіру бойынша ғылыми және практикалық ұсыныстар бар. Жалпы 2004 жылдан бері 20 шақты табиғат жылнамасы кітабы дайындалды.       
Зерттеу тақырыбы бойынша зерттеу нәтижелері ғылыми мақалалар түрінде жарияланады, 2017 жылдың нәтижелері  Оразымбетова А., Кыдыров Т. «Табиғат жылнамасы материалдары негізінде 2017 жылы «Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркі аумағындағы климаттық факторлардың өзгеру динамикасы» және Қазақстандағы жоғары орман білімінің                  70 жылдығына арналған «Орман кешенінің тұрақты дамуының өзекті мәселелері» Алматы қаласында 2018 жылы халықаралық ғылыми-практикалық конференциясында  мақалалар шығарылған.

 

Тақырып: «Алтынемел» МҰТП-ң «Флора мен өсімдіктерді түгендеу, өсімдік жамылғысының өзгеру динамикасы

Орындау мерзімі - 2017 -2021 жж.

Жауапты орындаушылар  -  к.ғ.қ., б.ғ.к. Султанова Б (0,5 ст).

Жұмыстың мазмұны: Флора мен өсімдіктердің түрлік құрамын анықтау және түгендеу, ботаникалық учаскелерде зерттеу, сирек кездесетін, құрып кету қаупі төнген және эндемикалық өсімдік түрлерінің жай-күйін бақылау.

            Нәтижелері: МҰТП-ң өсімдік жамылғысының динамикасын,  МҰТП-ның әр түрлі табиғи аудандарындағы флораны түгендеу үшін                25 ботаникалық алаң бөлінді, жыл сайын бекітілген жұмыс кестесі мен далалық шығу кестесіне сәйкес ГНПП алаңдар мен аумағында далалық зерттеу жұмыстары жүргізіледі.

            2015 жылғы жағдай бойынша МҰТП аумағында 88 тұқымдас және 403 ұрпақтан тұратын 864 өсімдік түрі аталып өтілген, олардың 28 түрі Қазақстан Республикасының Қызыл кітабына енгізілген. Жыл сайын зерттеу тақырыбы бойынша жыл сайынғы баяндамалар, оның ішінде өсімдіктер дүниесін қорғау және қалпына келтіру бойынша ғылыми-практикалық ұсыныстар мен есеп дайындалады, ҒТҚ отырысында мақұлдағаннан кейін Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне жіберіледі. Бұл тақырып бойынша есептер 2006 жылдан бері қол жетімді.

        Зерттеу тақырыбы бойынша зерттеу нәтижелері ғылыми мақалалар түрінде шығарылады, МҰТП флорасын түгендеу туралы соңғы мәліметтер Данилов М.П., ​​Веселова П.В., Кудабаева Г.М. «Алтынемел» МҰТП флорасының тамырлы өсімдіктерінің түрлерінің тізімі / «Алтынемел» мемлекеттік ұлттық табиғи паркінің еңбектері. / Құраст. В.А.Ковшар. - 2-шығарылым. - Алматы, 2016, 288 бетінде. Ғылыми мақалада көрсетілген.

 

 Тақырып: «Алтынемел» МҰТП аумағында тұратын омыртқасыз жануарлардың (арахнидтердің) фаунасын зерттеу.

Орындалу мерзімі: 2017-2021 жж.

Жауапты орындаушылар: а.ғ.қ. Федоров А (0,5 күн).

Жұмыстың мазмұны: Түрлердің құрамын, арахнологиялық кешендерді, зерттелетін түрлердің биологиясы мен экологиялық ерекшеліктерін зерттеу, сирек кездесетін, жойылып бара жатқан, эндемикалық түрлерін анықтау.

            Жұмыстың нәтижелері: дала материалдары жиналып, әдебиеттер өңделіп, арахнидті биоалуантүрліліктің фотокітаптары жасалды, далалық зерттеу жұмыстарының есебі дайындалады, ҒТҚ отырысында мақұлдағаннан кейін Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне жіберіледі.

 Тақырыбы: «Алтынемел» мемлекеттік ғылыми-өндірістік кәсіпорны «Экология және сирек кездесетін, құрып кету қаупі төнген, бағалы және индикаторлық түрлер түрлерінің популяцияларының қазіргі жағдайы.

«Алтынемел» МҰТП-де сирек кездесетін  тұяқтылардың популяциясының жай-күйін бақылау (құлан, қарақұйрық, арқар)» бөлімі.

Орындау мерзімі - 2017 -2021жж

Жауапты орындаушы -   а.ғ.қ. Ташибаев Е (0,5ст).

         Жұмыстың мазмұны: ғылыми материалдар жинағы, маусымдық таралуды, аумақтық қозғалыстарды, тіршілік ету ортасын, жыныс пен жас құрылымын, тамақтану, өсіру, мінез-құлық, табиғи және антропогендік факторлардың әсері, қорғау және өсімін молайту бойынша ғылыми-практикалық ұсыныстар дайындау.

            Нәтижелері: жұмыс кестесіне және далалық зерттеу жұмыстарының кестесіне сәйкес, далалық зерттеулер жүргізіліп, құлан, қарақұйрық және арқар туралы ақпаратқа қатысты мемлекеттік инспекторлардың бақылау күнделіктері өңделеді, зоологиялық тақырыптар бойынша Табиғат жылнамасы кітаптары дайындалады, сонымен қатар құлан, арқар және т.б. МҰТП-ң қызметкерлері мемлекеттік  инспекторлары үшін ғылыми , оқу танымдылық семинарлары өткізіледі.

            Жыл сайын ғылыми зерттеулер тақырыбы бойынша ғылыми есептер және құлан, қарақұйрық және арқар популяциясын қорғау және қалпына келтіру бойынша ғылыми-практикалық ұсыныстар дайындалып,  ҒТҚ отырысында мақұлдағаннан кейін Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне жіберіледі.

       Зерттеу нәтижелері ғылыми мақалалар түрінде жарияланды, 2018 жылы мақала жарияланды: Хабибрахманов Р.М., Кыдыров Т.Н. "Алтынемел" МҰТП қарақұйрығының көшпенді және көші-қон мәселесі» туралы. / Қазақстандағы жоғары орман білімінің 70 жылдығына арналған «Орман шаруашылығы кешенінің тұрақты дамуының өзекті мәселелері» атты халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның мақаласы. Алматы, 2018 /.

 

Бөлім: «Алтынемел» МҰТП-де сирек кездесетін және құрып кету қаупі бар құстардың түрлерінің құрамы, көбеюі және популяция мәртебесін бағалау»

       Орындау мерзімі - 2017 – 2021 жж.

      Жауапты орындаушы -   к.ғ.қғ  Абаев А (0,5 ст).

      Жұмыстың мазмұны: ғылыми материалдар жинағы, сирек кездесетін құстар туралы мәліметтер базасын қалыптастыру. Маусымдық таралуын, аумақтық қозғалысын, жас және жыныстық құрылымын анықтайтын популяцияларды санау, өсіру, тамақтану, мінез-құлық, табиғи және антропогендік факторлардың әсерін зерттеу, қорғау және өсімін молайту үшін ғылыми-практикалық ұсыныстар дайындау.

        Нәтижелері: жұмыс кестесіне және далалық зерттеу жұмыстарының  кестесіне сәйкес, далалық зерттеулер жүргізіліп, сирек кездесетін және құрып кету қаупі төніп тұрған құстар туралы мәліметтерге қатысты мемлекеттік инспекторлардың бақылау күнделіктер және тақырыптар бойынша табиғат жылнамасы кітаптары, МҰТП құстарының саны туралы  ғылыми оқу танымдылық семинарлар өткізіледі.

Жыл сайын ғылыми зерттеулер тақырыбында сирек кездесетін және құрып кету қаупі төнген МҰТП-ң құстарының популяциясын қорғау және қалпына келтіру туралы ғылыми баяндамалар мен ғылыми-практикалық ұсыныстар дайындалады,  ҒТҚ отырысында мақұлдағаннан кейін Орман шаруашылығы және жануарлар дүниесі комитетіне жіберіледі.

Зерттеу нәтижелері ғылыми мақалалар түрінде жарияланады, 2018 жылы ғылыми мақала жарияланды: Абаев А., Хабибрахманов Р., Кыдыров Т. «Алтынемел» МҰТП-нің сирек кездесетін және құрып кету қаупі бар құстар: түрлер құрамы, молдығы және популяция жағдайын бағалау». / Қазақстандағы жоғары орман білімінің 70 жылдығына арналған «Орман кешенін тұрақты дамытудың өзекті мәселелері» халықаралық ғылыми-практикалық конференциясының мақалалары. Алматы, 2018 /.

            МҰТП-де ғылыми-техникалық кеңесі жылына 5 рет өткізіледі. Зерттеушілер жыл сайын семинарларға, кездесулерге, конференцияларға, соның ішінде халықаралық конференцияларға қатысады. МҰТП-ң архивінде барлық есептер  мен құжаттар жинақталып, сақталады.

          Өсімдіктер мен жануарлардың ғылыми фото және видео кітапханасы түрлердің фотосуреттерін, өсімдіктердің фенологиялық фазаларын, өсімдіктер мекендейтін орындарының фотосуреттерін, жабайы жануарлардың таралу орталарын және жануарлар биологиясындағы жеке қоршаған ортаны бейнелейтін құжаттар электронды түрде жиналады және сақталады.

            Жинақ материалдарынан өсімдіктердің гербарийлері бар (өсімдіктердің 100-ге жуық түрі, жойылған және таңбаланған өсімдіктер, оның ішінде сирек кездесетін және құрып кету қаупі бар өсімдіктер), энтомологиялық жинақ (10 үлкен және кішкене қорап түрінде, жәндіктердің үлгілері отбасылардың, ұрпақтардың, латынша атаулардың, жердің атауымен белгіленген.

            Ғылыми-техникалық кітапханада 100-ден астам әр түрлі мазмұндағы кітаптар бар.  Ғылыми баяндамалар, Табиғат жылнамасы кітаптары, ғылыми мақалалар, сондай-ақ МҰТП-ң ғылыми қызметіне қатысты барлық құжаттар қағаз түрінде де, электронды түрде де сақталады және МҰТП-ң ғылыми базасын құрайды.

       Ғылыми қызметпен қатар ғылым, ақпарат және мониторинг бөлімі келесі жұмыстарды жүргізеді:

  1. 2019-2023 жылдарға арналған МҰТП-ң басқару жоспарын әзірлеу үшін бағдарламалық құжаттарды дайындауға қатысу бақылау .
  2. Әдістемелік басшылық жасап МҰТП-ң жабайы аң-құстардың санағына қатысу;

3.МҰТП-ң экожүйелеріне туризм және рекреациялық және шектеулі экономикалық белсенділіктің әсерін бақылау және бағалау, МҰТП-ң қауіпсіздік аймағындағы экономикалық белсенділік, бұл үшін бастапқы кестелері жасалды;

4.Сүтқоректілердің, құстардың, қосмекенділердің, бауырымен жорғалаушылардың, өсімдіктердің түрлер құрамын анықтау, олар үшін МҰТП-гі жағдайларына байланысты құстарды санын анықтау бойынша әдістемелік ұсыныстар әзірленді, ал 2019 жылдың аяғында жануарлар мен өсімдіктердің түрлі-түсті анықтама жасалады.

5.МҰТП  кеңсесі қызметкерлері мен мемлекеттік инспекторлары үшін ғылыми білім беру семинарларын өткізу.6. МҰТП-ң экологиялық білім беруіне қатысу, мектептегі экскурсиялар, мектептерде экологиялық сабақтар және университеттерде экологиялық дәрістер өткізу, ғылыми мақалаларды БАҚ өкілдеріне жариялау, телевизиялық түсірілімге қатысу.7. Ғылым және туризмді ұйымдастыруға арналған семинар сабақтарды өткізу, қатысу,  жаңа ғылыми және танымдылық туристік маршруттарының ашылуына ықпал ету, келу орталығының жаңа экспонаттармен толықтыру.8.Туристік және рекреациялық қызметпен айналысуға арналған тұрғындармен, шаруа қожалықтардың басшыларымен, жер пайдаланушылармен кездесулер мен оқу семинарларына қатысу, МҰТП-ң режимін және оның бұзылуына жауапкершілікті анықтау, табиғатқа әсер етпейтін энергияның балама көздерін енгізу және т.б.9. МҰТП-де студенттер тәжірибесін жүргізу, жас мамандарды іздеу және ғылыми жұмыстарға тарту.